Биткойныг хадгалах ямар сонголтууд байна?

Биткойн түрийвч нь биет биш үсэг тооноос бүрдсэн хувийн нууц түлхүүр бөгөөд үүнийгээ ашиглан хаяг руугаа орж өөртөө буй биткойнуудыг ашиглана. Биткойны түрийвч маш олон сонголттой бөгөөд янз бүрийн хэлбэрээр сонголт байна. Тэр ч атугай түрийвчээ компьютерт хадгалалгүйгээр цаасан дээр хэвлэн авах ч боломж бий. Аль ч тохиолдолд та өөрийнхөө түрийвчийг сайн чандлан хадгалж, мөн backup хийх нь маш чухал юм. 

Биткойн нь орчин үеийн цаасан мөнгийг орлуулж болох төлбөрийн хэрэгсэл бөгөөд өдрөөс өдөрт бизнесүүд энэхүү төлбөрийн хэрэгслийг хүлээн авдаг болж байна. Бусад нийтлэлээс та биткойн хэрхэн үүсгэдэг болон гүйлгээ хийгддэгийг харсан байх, харин биткойныг яаж хадгалах вэ? Бид цаасан мөнгөө биет түрийвчэд хийж хадгалдаг харин биткойн нь төстэй ч дижиталаар хадгалагдана.

Яг үнэндээ бол биткойныг хаана ч хадгална гэсэн ойлголт байхгүй. Түүний оронд түрийвч нь нууц хувийн түлхүүр (secure digital key/private key) бөгөөд түүнийгээ ашиглан та нийтийн хаяг (public key) руу ороод гүйлгээг шифрлэлт хийнэ. Зөвхөн эдгээр мэдээлэл л биткойны түрийвчэнд оршино. 

Биткойны түрийвч нь ширээний компьютер, мобайль гар утас, хэвлэсэн цаасан дээр эсвэл компьютерийн биет төхөөрөмжүүд дээр байж болно. 

Ширээний компьютер буюу PC

Хэрэв та анх гарч ирсэн биткойны client болох Bitcoin Core software-ийг ашиглаж буй бол, та аль хэдийн түрийвч ашиглаж байна гэсэн үг. Энэ программаар гүйлгээг биткойны сүлжээ рүү дамжуулж, мөн өөртөө хаяг үүсгэн, нууц түлхүүрээ хадгалах боломжтой. 

Бусад desktop client-үүд гэвэл: MultiBit, Hive, Armory гэх мэт байна. Мөн darkwallet нь жижиг хэмжээний browser plugin ашиглаад coin mix үйлчилгээг ашигласнаар өөрийн гүйлгээгээр таныг олж авахгүй болгох нууцлалт хийх боломжтой. 

Мобайль түрийвч

Desktop PC-д зориулсан түрийвчүүд сайн хийгдсэн ч, та гадаа гудманд бараа худалдан авах зэрэгт бол мэдээж тохиромжгүй бөгөөд энэ тохиолдолд mobile утсан дээрээ суурилуулаад ашиглаж болох апп түрийвчүүдийг хэрэглээрэй. Ингэснээр гар утасаараа төлбөрөө хийх боломжтой болно. 

Зарим тохиолдолд NFC технологийг ашиглаад утсаа шүргүүлээд бие биендээ биткойноо дамжуулж болно. 

Харин биткойн апп-уудын нэг онцлог нь тэдгээр нь desktop PC дээрхи шиг бүрэн хэмжээний client биш байдаг. Desktop PC дээрхи бүрэн хэмжээний client нь хэдэн GB хэмжээтэй цаашид хэмжээ нь өсөж байдаг гинжэн блок(blockchain)-ийг бүхэлд нь сүлжээнээс татан авч диск дээр байрлуулна. Тийм учир үүнийг гар утсан дээр байрлуулах ихэнхдээ боломжгүй эсвэл тохиромжгүй байна. 

Харин түүний оронд гар утсан дээрхи client-үүд нь амарчилсан төлбөрийн баталгаажуулалт ашиглана. (simplified payment verification - SPV). Энэ нь гинжэн блок-ийн жижиг хэсгийг татан авснаар бусад мэдээллээ биткойн сүлжээн дээрхи өөр client-үүдэд найдана. 

Mobile түрийвчүүдээс: Bitcoin wallet, Mycelium, Xapo ба Blockchain гэх мэт байна. 

Эдгээрээс blockchain нь таны биткойны нууц түлхүүрэнд дахин шифрлэлт хийж, web server дээр байршуулна. 

Online түрийвчүүд

Вэб дээр тулгуурласан түрийвчүүд нь таны нууц түлхүүрийг онлайнаар хадгална. Тиймд интернэтэд холбогдсон хэн нэгэн этгээд таны түлхүүрийг хариуцна гэсэн үг. Энэний нэг тал нь та интернэтэд холбогдсон л бол түрийвчээ хаанаас ч ашиглаж болно гэсэн үг. Харин үүний маш том сөрөг давуу тал нь тухайн этгээд таны хариуцаж байсан түлхүүрийг ямар нэгэн шалтгаанаар алдсан, шамшигдуулсан тохиолдолд та биткойнуудаа алдан аюултай. 

Онлайн үйлчилгээ явуулдаг компаниуд гэвэл Coinbase, circle хүмүүс үйлчилгээнүүд байна.  

Hardware буюу биет төхөөрөмж дээр суурилсан түрийвчүүд

Эдгээр төхөөрөмжүүд нь түрийвчний нууц үгийг хадгалах бөгөөд одоохондоо ашиглалт хязгаарлагдмал байна. Эдгээрээс trezor төхөөрөмж хамгийн их ашиглагдаж байна. Энэхүү төхөөрөмжийг ашигласнаар та 3 дахь этгээдэд өөрийн нууцлалаа хадгалуулах зэрэг риск байхгүй болж зөвхөн өөрөө хариуцах боломжтой болно. 

Цаасан түрийвч

Хамгийн хямд болон тархсан сонголт бол та биткойны түрийвчийнхээ мэдээллийг цаасан дээр буулган авч онлайн орчноос тусдаа байлгах юм. Цаасан түрийвчний үйлчилгээ үзүүлдэг хэд хэдэн газрууд байна. Эдгээрийг ашиглаад та цаасан 2 янзын QR код хэвлүүлж болно: нэг нь таны хаяг буюу нийтийн түлхүүр, нөгөө нь таны түрийвчний нууцлал буюу хувийн нууц түлхүүр. Эдгээрийг QR код scanner ашиглаад биткойноо ашиглаж болно. Цаасан түрийвчний хамгийн давуу тал нь онлайн орчноос салгагдсан тул хакеруудын халдлагад өртөх, төхөөрөмжийг алдах зэрэг сөрөг үр дагаваруудаас чөлөөлөгдөнө гэсэн үг. 

Түрийвчээ хэрхэн хамгаалах вэ?
Түрийвчээ хамгаалж, аюулгүй байдлыг нь хангах дараах хэд хэдэн арга зам байна:

• Шифрлэлт хийх

Түрийвчээ хамгаалах хамгийн тархсан арга нь шифрлэлт хийж түүнийгээ сайн password-оор давхар баталгаажуулах хэрэгтэй. Энэ нь таны түрийвч рүү халдах оролдлогыг хэцүү болгоно гэхдээ ямар ч боломжгүй болгоно гэсэн үг биш. Хэрэв таны компьютер вирустсан бол таныг password-ыг оруулах явцад хуулж аваад password-ыг мэдэж авах боломжтой. 

• Backup (Нэмэлт хувилбар) хийх

Хэрэв эзэмшилд буй түрийвч нэгхэн хувь байгаад түүнийгээ алдсан тохиолдолд дотор нь буй биткойноо алдах болно. Үүнээс сэргийлж түрийвчний хувийн нууц түлхүүрээ хувилж (backup) авснаар энэ асуудлыг шийдэж болно. 

• Нэгээс илүү гарын үсэг/баталгаажуулалт - Multi-signature transaction

Multi-signature transaction нь хэд хэдэн хүний гарын үсэг буюу шифрлэлт хийснээр л гүйлгээг хийх боломжтой. Оролцогч этгээдүүд анх хаяг үүсгэхдээ энийгээ тохиролцоно. Энэ нөхцлөөр бизнесийн түншүүд, гэр бүлийн хүмүүс хоорондоо тохиролцож хамтдаа биткойныг эзэмшиж болно. Тэр ч атугай та 2 өөр гар утсан дээрхи гарын үсэгүүдээс бүрдсэн хаяг ашиглах ч боломжтой.

• Онлайнаас орчноос салангид хадгалах

Онлайнаас орчноос тусад нь хадгалахыг cold storage буюу үгчлэн орчуулвал "хүйтэн хадгалалт" гэж орчуулж болно. Ингэснээр онлайн хакеруудаас нууцлалаа хадгалах боломжтой гэж үздэг. Хэрэв та их хэмжээний биткойныг хадгалах хэрэг гарвал дийлэнхийг нь энэ маягаар хадгалаад цөөн хэсгийг гүйлгээ хийх зорилгоор онлайн байлгаж болох юм. Ингэснээр таны капиталын цөөн хэсэг нь л рисктэй орчинд хадгалагдана.